Tου Σταθη Kαλυβα*
Παλαιοί και νεόκοποι οπαδοί του ΣΥΡΙΖΑ ισχυρίζονται με αλαζονεία πως μια νίκη του κόμματός τους στις εκλογές της ερχόμενης Κυριακής ισοδυναμεί με νέα αρχή, πως θα είναι δήθεν το ξεκίνημα μιας νέας μεταπολίτευσης. Κάνουν δύο τεράστια λάθη:
το πρώτο είναι πώς είναι δυνατό να χτίσεις κάτι καινούργιο με παλιά και σαθρά υλικά. Μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να μην κυβερνούσε, όμως η ιδεολογία που πρεσβεύει, είτε την αποκαλέσει κανείς «αριστερισμό» είτε «προοδευτικότητα» είτε «λαϊκισμό», αποτέλεσε τον βασικό πυλώνα της μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Ο λόγος του μυρίζει μούχλα και αναπαράγει όλα τα στοιχεία που σημάδεψαν ανεξίτηλα την πορεία της χώρας προς τη χρεοκοπία. Από πού να αρχίσει κανείς; Από τη συστηματική άρνηση της οικονομικής (έναντι της εικονικής) πραγματικότητας; Την ξέφρενη ενθάρρυνση της πιο ακραίας προσοδοθηρίας και λεηλασίας των κρατικών πόρων; Την παρεμπόδιση των μεταρρυθμίσεων; Την προστασία των προνομιούχων; Την ψευδεπίγραφη παρουσίαση ενός ανεξέλεγκτου και σπάταλου κρατισμού ως νεοφιλελεύθερης πολιτικής; Την ενθάρρυνση της γενικευμένης ανομίας και ατιμωρησίας; Αρκεί μια βόλτα σ’ ένα πανεπιστήμιο, κομβικό σημείο της κομματικής ισχύος και πρακτικής του ΣΥΡΙΖΑ, για να διαπιστωθεί η ουσία του.
Το δεύτερο λάθος είναι πώς ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορέσει και να κυβερνήσει και να εφαρμόσει τις εξαγγελίες του. Ανάμεσα όμως, στη διακυβέρνηση και την εφαρμογή των εξαγγελιών υπάρχει μια θεμελιώδης αντίφαση. Η διακυβέρνηση προϋποθέτει τη στοιχειώδη λειτουργία της οικονομίας. Ομως οι δύο συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις έχουν ήδη οδηγήσει σε οικονομικό αδιέξοδο, επιτείνοντας τα συμπτώματα μιας βαθύτατης ύφεσης. Τα έσοδα του κράτους έχουν καταρρεύσει, η αγορά έχει στεγνώσει, οι τράπεζες λειτουργούν με τεχνητή αναπνοή, οι πιστώσεις που επιτρέπουν το εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριο δεν βρίσκουν ασφαλιστές, το κράτος έχει κηρύξει στάση πληρωμών (βλ. φάρμακα), ενώ αναμένεται κατάρρευση του ενεργειακού συστήματος, καθώς η ΔΕΗ χρωστάει σε όλους τους προμηθευτές της. Οσοι θεωρούν πως υπάρχει περιθώριο για τρίτες εκλογές μάλλον ζουν σε άλλον πλανήτη. Παρ’ όλα αυτά, μια ενδεχόμενη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της 17ης Ιουνίου θα συνοδευτεί από την καταγγελία του Μνημονίου και την άρση των μέτρων που το συνοδεύουν. Αλλωστε γι’ αυτόν τον λόγο και μόνο, το κόμμα αυτό διεκδικεί την πρώτη θέση. Η απεμπόλησή του θα αποτελούσε πράξη αυτοκτονίας. Ομως μια τέτοια απόφαση θα επισπεύσει τη δυναμική της κατάρρευσης, ακόμη και αν δεν συνοδευτεί από άμεση διακοπή της εξωτερικής χρηματοδότησης. Ούτε υπάρχει περίπτωση η τρόικα να συνεχίσει να χρηματοδοτεί την Ελλάδα λόγω εκβιασμού, δίχως ανταλλάγματα και υποχρεώσεις.
Οι συνέπειες μιας εξόδου από το ευρώ που θα ακολουθούσε την καταγγελία του Μνημονίου έχουν αναλυθεί διεξοδικά. Το οικονομικό, πολιτικό και γεωπολιτικό κόστος, θα είναι τεράστιο και δύσκολα αναστρέψιμο. Οσοι όμως θεωρούν πως η οικονομική κατάρρευση θα συνοδευτεί αυτόματα και από την κατάρρευση της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, ας αναλογισθούν πως η ικανότητα μιας κυβέρνησης να τυπώνει χρήμα και να ελέγχει το τραπεζικό σύστημα, και μάλιστα σε συνθήκες γενικευμένης φτώχειας, είναι ένα πανίσχυρο όπλο. Αν η κυβέρνηση αυτή καταφέρει να επιβιώσει κατά τη διάρκεια του χάους που θα ακολουθήσει την έξοδο (ένα μεγάλο αν), είναι πιθανό να κατορθώσει να ηγεμονεύσει την κοινωνία στη βάση ενός νέου πελατειακού συστήματος που θα παρέχει σχετικά (αντί για απόλυτα όπως γινόταν ώς τώρα) οφέλη: η πρόσβαση, σε έστω και πενιχρά δημόσια αγαθά, θα διαχωρίζει τους οπαδούς του κόμματος από τους υπόλοιπους, όπως άλλωστε δείχνει και η εμπειρία δεκάδων «υβριδικών» δημοκρατιών του Τρίτου Κόσμου.
Τι να περιμένουμε αν κερδίσει η Νέα Δημοκρατία (υπενθυμίζω πως το εκλογικό σύστημα καθιστά ανούσια τη συζήτηση οποιασδήποτε άλλης από την πρώτη θέση); Και εδώ ισχύει η αδυναμία οικοδόμησης του καινούργιου με παλιά υλικά. Το κόμμα αυτό έδειξε πως ούτε έχει μάθει ούτε έχει καταλάβει. Η πολιτική εκβιασμού εκλογών στο μέσο της χειρότερης ύφεσης υπήρξε μοιραία απόφαση και κολοσσιαίο προσωπικό λάθος του Αντώνη Σαμαρά, ενδεικτική των πολιτικών του ικανοτήτων. Παρ’ όλα αυτά, μια πρωτιά της Ν.Δ. κερδίζει χρόνο και δεν είναι απίθανο να συνοδευτεί από τον σχηματισμό μιας πλατιάς κυβέρνησης με τεχνοκρατική εκπροσώπηση και πλήρη ευρωπαϊκή στήριξη, με στόχο τις μεταρρυθμίσεις που δεν εφαρμόστηκαν ώς τώρα, πράγμα που αποκλείεται εντελώς σε περίπτωση πρωτιάς του ΣΥΡΙΖΑ. Χλωμή προοπτική; Σαφώς. Ομως, ας μην ξεχνάμε πως αυτή τη φορά το πολιτικό κόστος έχει προεισπραχθεί και πως μια πρώτη θέση της Ν.Δ. υπό συνθήκες ρεύματος για τον ΣΥΡΙΖΑ, θα έχει πολιτική βαρύτητα.
Ιδωμένη από την άποψη αυτή, η επιλογή μεταξύ ανυπόληπτων ευρωπαϊστών και ιδεοληπτικών λαϊκιστών (όπως ορθά έγραψε ο Χ. Τσούκας), δεν στερείται νοήματος. Θα ήταν τραγική ανευθυνότητα η άρνηση της επιλογής ανάμεσα στη σίγουρη καταστροφή από τη μία και την πιθανή καταστροφή από την άλλη. Αυτό δεν εξαρτάται από το μέγεθος των πιθανοτήτων καταστροφής που αποδίδεται στο καθένα από τα δύο ενδεχόμενα, αλλά αποκλειστικά και μόνο από την έκταση της ζημιάς που συνεπάγεται η καταστροφή. Η έστω και ελάχιστη πιθανότητα αποφυγής μιας τεράστιας καταστροφής αποτελεί ορθολογική επιλογή, παρά τα δυσάρεστα συμφραζόμενα της.
* Ο κ. Στάθης Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Yale
Παλαιοί και νεόκοποι οπαδοί του ΣΥΡΙΖΑ ισχυρίζονται με αλαζονεία πως μια νίκη του κόμματός τους στις εκλογές της ερχόμενης Κυριακής ισοδυναμεί με νέα αρχή, πως θα είναι δήθεν το ξεκίνημα μιας νέας μεταπολίτευσης. Κάνουν δύο τεράστια λάθη:
το πρώτο είναι πώς είναι δυνατό να χτίσεις κάτι καινούργιο με παλιά και σαθρά υλικά. Μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να μην κυβερνούσε, όμως η ιδεολογία που πρεσβεύει, είτε την αποκαλέσει κανείς «αριστερισμό» είτε «προοδευτικότητα» είτε «λαϊκισμό», αποτέλεσε τον βασικό πυλώνα της μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Ο λόγος του μυρίζει μούχλα και αναπαράγει όλα τα στοιχεία που σημάδεψαν ανεξίτηλα την πορεία της χώρας προς τη χρεοκοπία. Από πού να αρχίσει κανείς; Από τη συστηματική άρνηση της οικονομικής (έναντι της εικονικής) πραγματικότητας; Την ξέφρενη ενθάρρυνση της πιο ακραίας προσοδοθηρίας και λεηλασίας των κρατικών πόρων; Την παρεμπόδιση των μεταρρυθμίσεων; Την προστασία των προνομιούχων; Την ψευδεπίγραφη παρουσίαση ενός ανεξέλεγκτου και σπάταλου κρατισμού ως νεοφιλελεύθερης πολιτικής; Την ενθάρρυνση της γενικευμένης ανομίας και ατιμωρησίας; Αρκεί μια βόλτα σ’ ένα πανεπιστήμιο, κομβικό σημείο της κομματικής ισχύος και πρακτικής του ΣΥΡΙΖΑ, για να διαπιστωθεί η ουσία του.
Το δεύτερο λάθος είναι πώς ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορέσει και να κυβερνήσει και να εφαρμόσει τις εξαγγελίες του. Ανάμεσα όμως, στη διακυβέρνηση και την εφαρμογή των εξαγγελιών υπάρχει μια θεμελιώδης αντίφαση. Η διακυβέρνηση προϋποθέτει τη στοιχειώδη λειτουργία της οικονομίας. Ομως οι δύο συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις έχουν ήδη οδηγήσει σε οικονομικό αδιέξοδο, επιτείνοντας τα συμπτώματα μιας βαθύτατης ύφεσης. Τα έσοδα του κράτους έχουν καταρρεύσει, η αγορά έχει στεγνώσει, οι τράπεζες λειτουργούν με τεχνητή αναπνοή, οι πιστώσεις που επιτρέπουν το εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριο δεν βρίσκουν ασφαλιστές, το κράτος έχει κηρύξει στάση πληρωμών (βλ. φάρμακα), ενώ αναμένεται κατάρρευση του ενεργειακού συστήματος, καθώς η ΔΕΗ χρωστάει σε όλους τους προμηθευτές της. Οσοι θεωρούν πως υπάρχει περιθώριο για τρίτες εκλογές μάλλον ζουν σε άλλον πλανήτη. Παρ’ όλα αυτά, μια ενδεχόμενη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της 17ης Ιουνίου θα συνοδευτεί από την καταγγελία του Μνημονίου και την άρση των μέτρων που το συνοδεύουν. Αλλωστε γι’ αυτόν τον λόγο και μόνο, το κόμμα αυτό διεκδικεί την πρώτη θέση. Η απεμπόλησή του θα αποτελούσε πράξη αυτοκτονίας. Ομως μια τέτοια απόφαση θα επισπεύσει τη δυναμική της κατάρρευσης, ακόμη και αν δεν συνοδευτεί από άμεση διακοπή της εξωτερικής χρηματοδότησης. Ούτε υπάρχει περίπτωση η τρόικα να συνεχίσει να χρηματοδοτεί την Ελλάδα λόγω εκβιασμού, δίχως ανταλλάγματα και υποχρεώσεις.
Οι συνέπειες μιας εξόδου από το ευρώ που θα ακολουθούσε την καταγγελία του Μνημονίου έχουν αναλυθεί διεξοδικά. Το οικονομικό, πολιτικό και γεωπολιτικό κόστος, θα είναι τεράστιο και δύσκολα αναστρέψιμο. Οσοι όμως θεωρούν πως η οικονομική κατάρρευση θα συνοδευτεί αυτόματα και από την κατάρρευση της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, ας αναλογισθούν πως η ικανότητα μιας κυβέρνησης να τυπώνει χρήμα και να ελέγχει το τραπεζικό σύστημα, και μάλιστα σε συνθήκες γενικευμένης φτώχειας, είναι ένα πανίσχυρο όπλο. Αν η κυβέρνηση αυτή καταφέρει να επιβιώσει κατά τη διάρκεια του χάους που θα ακολουθήσει την έξοδο (ένα μεγάλο αν), είναι πιθανό να κατορθώσει να ηγεμονεύσει την κοινωνία στη βάση ενός νέου πελατειακού συστήματος που θα παρέχει σχετικά (αντί για απόλυτα όπως γινόταν ώς τώρα) οφέλη: η πρόσβαση, σε έστω και πενιχρά δημόσια αγαθά, θα διαχωρίζει τους οπαδούς του κόμματος από τους υπόλοιπους, όπως άλλωστε δείχνει και η εμπειρία δεκάδων «υβριδικών» δημοκρατιών του Τρίτου Κόσμου.
Τι να περιμένουμε αν κερδίσει η Νέα Δημοκρατία (υπενθυμίζω πως το εκλογικό σύστημα καθιστά ανούσια τη συζήτηση οποιασδήποτε άλλης από την πρώτη θέση); Και εδώ ισχύει η αδυναμία οικοδόμησης του καινούργιου με παλιά υλικά. Το κόμμα αυτό έδειξε πως ούτε έχει μάθει ούτε έχει καταλάβει. Η πολιτική εκβιασμού εκλογών στο μέσο της χειρότερης ύφεσης υπήρξε μοιραία απόφαση και κολοσσιαίο προσωπικό λάθος του Αντώνη Σαμαρά, ενδεικτική των πολιτικών του ικανοτήτων. Παρ’ όλα αυτά, μια πρωτιά της Ν.Δ. κερδίζει χρόνο και δεν είναι απίθανο να συνοδευτεί από τον σχηματισμό μιας πλατιάς κυβέρνησης με τεχνοκρατική εκπροσώπηση και πλήρη ευρωπαϊκή στήριξη, με στόχο τις μεταρρυθμίσεις που δεν εφαρμόστηκαν ώς τώρα, πράγμα που αποκλείεται εντελώς σε περίπτωση πρωτιάς του ΣΥΡΙΖΑ. Χλωμή προοπτική; Σαφώς. Ομως, ας μην ξεχνάμε πως αυτή τη φορά το πολιτικό κόστος έχει προεισπραχθεί και πως μια πρώτη θέση της Ν.Δ. υπό συνθήκες ρεύματος για τον ΣΥΡΙΖΑ, θα έχει πολιτική βαρύτητα.
Ιδωμένη από την άποψη αυτή, η επιλογή μεταξύ ανυπόληπτων ευρωπαϊστών και ιδεοληπτικών λαϊκιστών (όπως ορθά έγραψε ο Χ. Τσούκας), δεν στερείται νοήματος. Θα ήταν τραγική ανευθυνότητα η άρνηση της επιλογής ανάμεσα στη σίγουρη καταστροφή από τη μία και την πιθανή καταστροφή από την άλλη. Αυτό δεν εξαρτάται από το μέγεθος των πιθανοτήτων καταστροφής που αποδίδεται στο καθένα από τα δύο ενδεχόμενα, αλλά αποκλειστικά και μόνο από την έκταση της ζημιάς που συνεπάγεται η καταστροφή. Η έστω και ελάχιστη πιθανότητα αποφυγής μιας τεράστιας καταστροφής αποτελεί ορθολογική επιλογή, παρά τα δυσάρεστα συμφραζόμενα της.
* Ο κ. Στάθης Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Yale
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου