Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2013

Το εμπόδιο της Βόρειας Ευρώπης στην Παγκόσμια Οικονομία .. τα μεγαλα εμπορικα ελλειμματα της Ελλαδας



Τα τελευταία χρόνια, τα πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών της Κίνας –τα οποία αντιστοιχούν κατά μέσο όρο σε 220 δισ. δολάρια ετησίως από το 2000- έχουν προσελκύσει έντονη κριτική από τον υπόλοιπο πλανήτη.

Αλλά, τα παρομοίου μεγέθους πλεονάσματα της Γερμανίας –τα οποία κατά μέσο όρο αντιστοιχούν σε 170 δισ. δολάρια από την εισαγωγή του ευρώ το 1999- έχουν αποφύγει κάθε κριτική, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα.
Η διαφορά, όπως υποστηρίζεται, είναι η νομισματική ένωση. Εφόσον η ευρωζώνη στο σύνολό της ήταν σχετικά ισορροπημένη, τα πλεονάσματα της Γερμανίας θεωρούνταν άνευ σημασίας, με τον ίδιο τρόπο που θεωρούνται άνευ σημασίας τα πλεονάσματα του Τέξας στις ΗΠΑ. Αντιθέτως, τα κινεζικά πλεονάσματα έχουν θεωρηθεί ως αιτία των παγκοσμίων ανισορροπιών.
Το επιχείρημα αυτό είναι σωστό, υπό την έννοια ότι το πλεόνασμα ή έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών μίας νομισματικής ένωσης στο σύνολό της είναι αυτό που αναμένεται να έχει επιπτώσεις για τις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Και, σε αντίθεση με την Κίνα, η Γερμανία δεν έχει πλέον «εθνική» συναλλαγματική ισοτιμία, την οποία να μπορεί να προσαρμόσει ως απάντηση στο πλεόνασμά της. Οι παράγοντες αυτοί –σε συνδυασμό με την έλλειψη εμπορικών δεδομένων για περιοχές εντός των χωρών- έχουν οδηγήσει τους οικονομολόγους στο να εξετάζουν σπάνια τα εσωτερικά πλεονάσματα ή ελλείμματα των χωρών.
Αλλά, σε καθαρούς όρους, μία περιοχή εντός μίας χώρας –ή, όπως στην περίπτωση της Γερμανίας, μία χώρα εντός μίας νομισματικής ένωσης- εξακολουθεί να «αφαιρεί» από τη συνολική παγκόσμια και εθνική ζήτηση αν εξάγει περισσότερο από ό,τι εισάγει. Ένα καλό παράδειγμα είναι το πώς οι περικοπές δαπανών από τις πολιτειακές κυβερνήσεις των ΗΠΑ –πολλές εκ των οποίων απαιτούνται συνταγματικά να ισοσκελίσουν τους προϋπολογισμούς τους- απογοήτευσαν, σε κάποιο βαθμό, το τεράστιο ομοσπονδιακό-κυβερνητικό πακέτο κινήτρων για την περίοδο 2010-2011.
Για το λόγο αυτό, είναι λογικό να αναρωτηθούμε αν μία χώρα τόσο μεγάλη όσο η Γερμανία –ή ακόμα και μία τόσο μεγάλη πολιτεία όσο η Καλιφόρνια ή το Τέξας- αυξάνει ή μειώνει την παγκόσμια συνολική ζήτηση. (Στην πραγματικότητα, αν ήταν αυτόνομα κράτη, η Καλιφόρνια και το Τέξας θα βρίσκονταν ως χώρες στη 12η και 14η θέση της κατάταξης της παγκόσμιας οικονομίας το 2012 –μπροστά από την Ολλανδία, το Μεξικό και τη Νότια Κορέα.)
Το ερώτημα αυτό είναι ακόμη σημαντικότερο, διότι η Ολλανδία και η Αυστρία, δύο από τις γειτονικές βορειοευρωπαϊκές χώρες της Γερμανίας, συνεχίζουν να καταγράφουν πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών, ενώ οι πληγείσες χώρες της Νότιας Ευρώπης έχουν αντιστρέψει τα προηγουμένως μεγάλα ελλείμματά τους, καθώς η λιτότητα έχει συμπιέσει την εγχώρια ζήτηση και έχει αφήσει περιθώριο για μία αύξηση στις εξαγωγές. Ως αποτέλεσμα, η ευρωζώνη στο σύνολό της θα παράγει ένα πλεόνασμα κοντά στα 260 δισ. δολάρια το τρέχον έτος, το οποίο αντιπροσωπεύει μία νέα παγκόσμια ανισορροπία που είναι πιο άμεσα συγκρίσιμη με αυτή της Κίνας κατά την τελευταία δεκαετία.
Οι πλεονασματικές χώρες της Ευρώπης εκτός ευρωζώνης –η Σουηδία, η Δανία, η Ελβετία και η Νορβηγία (όλες εκ των οποίων συνδέουν σε κάποιο βαθμό τις συναλλαγματικές τους ισοτιμίες με το ευρώ)- μεγεθύνουν την παγκόσμια αυτή ανισορροπία. Η Βόρεια Ευρώπη –συμπεριλαμβανομένων αυτών των τεσσάρων χωρών και της Γερμανίας, της Ολλανδίας και της Αυστρίας- τρέχει ένα τεράστιο πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, περίπου 550 δισ. δολάρια. Εντωμεταξύ, το πλεόνασμα της Κίνας είναι απίθανο να υπερβεί τα 150 δισ. δολάρια φέτος. Στην πραγματικότητα, το υψηλότερο επίπεδο που έχει φτάσει ποτέ το ετήσιο πλεόνασμα της Κίνας ήταν περίπου 400 δισ. δολάρια την περίοδο 2007-2008 –όταν οι ΗΠΑ ήταν έτοιμες να εισαγάγουν εμπορικές κυρώσεις κατά της χώρας, επειδή εξέλαβαν την ανισορροπία αυτή ως απειλή για τη σταθερότητα της δικής τους αλλά και της παγκόσμιας οικονομίας.
Το πιο προβληματικό γεγονός στην κατάσταση της ευρωζώνης είναι ότι η ανεργία σε ορισμένες από τις πληγείσες οικονομίες –Ελλάδα και Ισπανία- παραμένει άνω του 20%. Οι χώρες αυτές προσπαθούν να επιτύχουν μία δύσκολη «εσωτερική υποτίμηση» -δηλαδή, μία μείωση στην εγχώρια μονάδα κόστους εργασίας σε σχέση με τις ισχυρότερες οικονομίες της ευρωζώνης- ενώ το συνολικό πλεόνασμα της ευρωζώνης που προκαλείται από τη Βόρεια Ευρώπη τοποθετεί ανοδικές πιέσεις στη συναλλαγματική ισοτιμία, υπονομεύοντας την ανταγωνιστικότητα εκτός της νομισματικής ένωσης.
Ισπανία και Ελλάδα, έχουν καταφέρει να επιτύχουν μία εσωτερική υποτίμηση της τάξης του 5% φέτος, έναντι της Γερμανίας, αλλά η ανταγωνιστικότητά τους έναντι των ΗΠΑ και των χωρών του δολαρίου δεν έχει βελτιωθεί, διότι το ευρώ έχει ανατιμηθεί κατά περισσότερο από 5% έναντι του δολαρίου. Και, πράγματι, το ευρώ πρέπει να ανατιμηθεί, διότι η ευρωζώνη στο σύνολό της καταγράφει επί του παρόντος ένα τεράστιο πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών.
Μπορεί κανείς μονάχα να λυπηθεί τις χώρες του Νότου. Θα έπρεπε ίσως μέχρι και να ευχαριστήσουν τους Γάλλους, για την αποτυχία τους να εφαρμόσουν αποτελεσματικά μέτρα λιτότητας, συνεχίζοντας έτσι να καταγράφουν μικρό έλλειμμα, γεγονός που έχει εμποδίσει το πλεόνασμα της Ευρώπης από το να γίνει ακόμη μεγαλύτερο. 
Αλλά, μία αφθονία οίκτου από μόνη της δεν θα βοηθήσει κανέναν. Οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης, οι οποίες έχουν αρκετό περιθώριο να αυξήσουν τους μισθούς και να εφαρμόσουν επεκτατική πολιτική, οφείλουν να το πράξουν. Αυτό θα ωφελήσει άμεσα τους πολίτες της Βόρειας Ευρώπης, ενώ παράλληλα θα βοηθήσει να κρατηθεί χαμηλά το ευρώ και να τονωθεί η ανάπτυξη και η προσαρμογή στη Νότια Ευρώπη και την παγκόσμια οικονομία στο σύνολό της.

π.χ. 
Καθεστώς κυµαινόµενων συναλλαγµατικών ισοτιµιών. 
Η τιµή συναλλάγµατος διαµορφώνεται ελεύθερα στην αγορά. Εάν το ισοζύγιο πληρωµών των 
Η.Π.Α. σε σχέση µε Γερµανία είναι ελλειµµατικό ⇒ η ζήτηση για DM που ανταλλάσονται µε $ από αµερικανούς > προσφορά DM που ανταλλάσονται µε $ από γερµανούς. Η τιµή του $ µειώνεται και οι γερµανοί είναι διατεθειµένοι να προσφέρουν DM για $. 
Η ισχυρότερη εγχώρια ζήτηση στη Γερμανία θα προσέλκυε περισσότερα αγαθά από χώρες της νότιας περιφέρειας της ευρωζώνης και έτσι θα τους βοηθούσε να συνεχίσουν να βελτιώνουν τις εξωτερικές πληρωμές τους, με την επέκταση των εξαγωγών και όχι με τη σύνθλιψη των δαπανών.



Τι ακριβως προκαλει τα μεγαλα εμπορικα ελλειμματα της Ελλαδας (καπου 14% του ΑΕΠ πριν ξεκινησει η σημερινη υφεση) και ποσο πρεπει να μας νοιαζει?

Η απάντηση είναι απλή και εύκολη, αλλά διαφεύγει ακόμα και σε έξυπνους και πληροφορημενους ανθρώπους.

Το εμπορικο ισοζυγιο ειναι απλα η διαφορα εξαγωγων και εισαγωγων.

ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ = ΕΞΑΓΩΓΕΣ – ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ

Συχνα χωριζεται σε ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών, άλλα για μια γενική συζήτηση δεν υπάρχει λόγος να γίνει κάτι τέτοιο.

Το εμπορικο ισοζυγιο τυπικα δεν ειναι μηδεν, μια χωρα ειτε εξαγει παραπανω απ’οσο εισαγει, ή το αντιθετο. Αυτη η διαφορά, το έλλειμμα ή το πλεόνασμα, πρέπει να εξισορροπειται με καποια άλλη ροη κεφαλαίων. Τα κεφάλαια αυτα τα μετράμε στα ισοζύγια εισοδημάτων, μεταβιβάσεων και χρηματοοικονομικων συναλλαγων, αυτο που θα ονομασω χονδρικα ισοζυγιο κεφαλαιων.

Το αθροισμα εμπορικου ισοζυγιου και ισοζυγιου κεφαλαιων πρεπει να ειναι μηδενικο. Σημειωστε οτι δεν μιλαμε για μια ιδεατη κατασταση ουτε για μια φρονιμη εθνικη πρακτικη, αλλα για λογιστικη ταυτοτητα. Μια ανισορροπια στο εμπορικο ισοζυγιο καθρεφτιζεται παντα σε ακριβως ιση ανισορροπια στο ισοζυγιο κεφαλαιων.

Αν ας πουμε εχουμε εμπορικο ελλειμμα, πρεπει να εχουμε αυτοματα θετικες καθαρες εισροες στο ισοζυγιο κεφαλαιων, γιατι απλα απο καπου πρεπει να ερχονται τα επιπλεον κεφαλαια που ξοδευουμε στα προϊοντα του εξωτερικου. Η πηγη των κεφαλαιων μπορει να ειναι ας πουμε κρατικος ή ιδιωτικος δανεισμος, χρηματοοικονομικες εισροες (για αγορα μετοχων πχ) ή αμεσες ξενες επενδυσεις.

Στον οξυδερκη αναγνωστη ερχεται τωρα μια ερωτηση. Τι μας νοιαζει το εμπορικο ελλειμμα αφου παντα ισορροπειται απο εισροες κεφαλαιων? Και τι γινεται με αυτο που ξερουμε ολοι (νομιζουμε), οτι η Ελλαδα δεν παραγει τιποτα και εισαγει τα παντα?

Ξεκινω απο το δευτερο ερωτημα: το εμπορικο ισοζυγιο απο μονο του δεν λεει τιποτα για την παραγωγη αγαθων και υπηρεσιων της χωρας. Ειναι ενα εντυπωσιακο ισως, αλλα αναποφευκτο συμπερασμα.

Κρατωντας το ισοζυγιο κεφαλαιων σταθερο στα 10 δις ας πουμε (υποθεστε οτι στην Ελλαδα ερχονται καθε χρονο 15 δις ευρω σε δανεια και ξενες επενδυσεις και φευγουν 5 δις) η παραγωγη μας θα μπορουσε να διπλασιαστει και το εμπορικο ελλειμμα δεν θα αλλαζε καθολου. Η παραγωγη θα μπορουσε να τριπλασιαστει, πενταπλασιαστει ή εκατονταπλασιαστει. Το εμπορικο μας ελλειμμα θα εμενε ιδιο και απαραλλαχτο, ακριβως ισο με 10 δις ευρω. Ακομα και αν ολη η αυξημενη παραγωγη πηγαινε σε εξαγωγες, το εμπορικο ελλειμμα δεν θα επεφτε. Θα αυξανοντουσαν αυτοματα και οι εισαγωγες, ουτως ωστε το ελλειμμα να ειναι ισο με 10 δις ευρω.

Υπάρχει στην πράξη παράδειγμα χώρας με υψηλή παραγωγή και ταυτοχρονα υψηλο εμπορικο ελλειμμα? Φυσικά, οι ΗΠΑ τυγχανουν να ειναι η πλουσιοτερη μεγαλη χωρα στον κοσμο, δηλαδη η χωρα με την υψηλοτερη παραγωγη αγαθων και υπηρεσιων κατα κεφαλην, κι ομως εχουν διαχρονικά υπερμεγέθη εμπορικά ελλείμματα.


Συσσωρευμενα ελλειμματα του ισοζυγιου πληρωμων απο το 1980 εως το 2008, κατα κεφαλην. Με κόκκινο οι ελλειμματικές χώρες, με πράσινο οι χώρες με πλεόνασμα. Ευθεως γινεται φανερο οτι οι ελλειματικες χωρες δεν ειναι αναγκαστικα φτωχες



Είναι όμως πρόβλημα τελικά το μεγάλο εμπορικο έλλειμμα? Αναλογως τι τα προκαλει. Ειναι προφανες οτι ειναι δυσκολο μια χωρα για παντα να εχει εμπορικα ελλειμματα με ταυτοχρονη εισροη κεφαλαιων. Καποια στιγμη οι δανειστες μπορει να σκεφτουν οτι δεν ειναι καλη ιδεα να της προσφερουν κεφαλαια πια, οι επενδυτες μπορει να περικοψουν τις επενδυσεις τους σε αυτην την χωρα κτλ Τα εμπορικά ελλείμματα σημαίνουν συσσώρευση χρέους προς το εξωτερικό και το υπερβολικό χρέος δεν μπορεί να είναι πάντα καλό.

Αν ο εγχωριος ομως πλουτος αυξανεται με επαρκη ρυθμο, ενα εμπορικο ελλειμμα, που ερχεται αυτοματως με το αντιστοιχο πλεονασμα στο ισοζυγιο κεφαλαιων, ειναι διατηρισιμο και ισως καλο.

Εδώ έχουμε και την βέλτιστη συνταγή για την Ελλαδα: οσο η χωρα μας εχει σχετικη σπανιοτητα κεφαλαίου σε σύγκριση με άλλες χώρες της νομισματικης μας ενωσης, θα εισαγουμε κεφαλαια (αυτο ειναι μαλλον αναποφευκτο). Αυτό σημαίνει αυτοματα οτι θα εχουμε εμπορικό έλλειμμα. Οσο ομως τα κεφαλαια που ερχονται χρησιμοποιουνται για αυξηση της παραγωγικοτητας και του πλουτου μας, τοτε καλως κανουμε και εισαγουμε κεφαλαια, που αυτοματα σημαινει οτι καλως κανουμε και εχουμε εμπορικό έλλειμμα. Σε καθε περιπτωση, ο μεγαλος στοχος της οικονομικης πολιτικης ειναι η παραγωγικοτητα, δηλαδη η ικανοτητα μας να παραγουμε υπηρεσιες και προϊοντα με τους πορους που εχουμε στην διαθεση μας. Το εμπορικο ελλειμμα ειναι ενα ζητημα που απο μονο του δεν χρειαζεται να μας απασχολει ιδιαιτερα, παρα μονο στον βαθμό που οι μεταβολές του δηλωνουν υψηλα κρατικα ελλειμματα* ή καποιο άλλο θεμελιώδες προβλημα στην οικονομια.

Σχηματικα: η Ελλάδα δεν εχει πρόβλημα αν δανειζόμαστε απο το εξωτερικο για να φτιαχνουμε δρομους και πανεπιστημια, αν εχουμε μεγαλες εισαγωγές για να φέρουμε μηχανήματα που χρειάζονται τα εργοστάσια μας, ή οτιδήποτε άλλη κίνηση αυξάνει την παραγωγικοτητα μας. Η Ελλάδα εχει πρόβλημα αν όλα τα κεφάλαια που έρχονται πηγαίνουν για να πάρουν μερικοι νεόπλουτοι ενα γερμανικό τετρακίνητο ΙΧ και μια ιταλική γυναίκεια τσάντα.

*Τα κρατικα ελλειμματα μπορει να φερουν εμπορικό έλλειμμα με εναν απλο τροπο: χρηματοδοτουνται σε κάποιον βαθμο απο το εξωτερικό. Οι εισροές κεφαλαίων όμως με την σειρά τους φέρνουν αυτόματα αύξηση στο εμπορικο ελλειμμα, οπως εξηγησαμε.
http://anamorfosis.net/blog/?p=3033

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου